Tumbuh-tumbuhan yang ada dikeliling kita merupakan satu jenis hidupan yang sangat unik dan dijadikan oleh Allah SWT untuk kita menggunakannya, mengetahuinya dan merupakan keperluan dalam kehidupan manusia. Tumbuh-tumbuhan mempunyai struktur yang membentuk pokok dan struktur tersebut adalah SEL TUMBUHAN , TISU TUMBUHAN dan MARFOLOGI TUMBUHAN. Penulis kali ini akan berkongsi maklumat mengenai STRUKTUR TUMBUHAN berdasarkan pembacaan dari satu buku bertajuk Agricultural Plants karya R.H.M Langer G.D. Hill terbitan Cambridge University Press 1982. Buku ini sesuai dijadikan bahan rujukkan kepada mereka yang terlibat dalam sektor pertanian sebagai pengetahuan mengenai maklumat asas tumbuh-tumbuhan dan klasifikasinya.
1. SEL TUMBUHAN
Sel Tumbuhan adala unit asas setiap Tumbuhan. Semua jenis tumbuhan dari yang mudah sehingga tumbuhan kompleks mesti mempunyai sel sama ada satu sel atau banyak sel. Setiap sel mempunyai nukleus atau nuklei (seperti dalam mycoplasma ). Sel tumbuhan adalah amat berbeza dengan sel haiwan iaitu dimana sel tumbuhan di bahagian mersitem mempunyai struktur seperti 'kotak' dibahagian dinding tisu (Lihat foto sebelah). Didalam sel tumbuhan terdapat unsur hidup iaitu PROTOPLASMA. Protoplasma ini mengandungi beberapa struktur jika dilihat melalui mikroskop. Proto plasma dibahagi dua iaitu NUKLEUS dan CYTOPLASMA.
Nukleus mengandungi DNA yang membawa ciri-ciri tumbuhan tersebut yang berada dalam kromosom. Kandungan lain sel adalah Cytoplasma yang diasingkan dengan lapisan dinding luar yang dikenali sebagai Plasmalemma. Terdapat juga struktur 'Vacuoles' atau ruang kosong yang mengandungi udara atau air. Struktur lain dalam sel tumbuhan adalah seperti Chloroplast yang berwarna Hijau, merah, kuning atau tidak berwarna. Setiap sel tumbuhan mempunyai dinding sel yang dipanggil sebagai 'Lamella'. Lamella mempunyai beberapa lapisan iaitu lapisan pertama luar (cellulose), lapisan kedua (lignin) dan lapisan dalam yang mengandungi hemisellulose serta pectin.
Proses Pembahagian sel (cell division) untuk proses pembiakan merupakan fungsi utama bagaimana tumbuh-tumbuhan untuk terus hidup dan terus ujud didunia. Proses ini berlaku dalam bahagian meristem samaada di bahagian pucuk, daun dan akar. Penggabungan sel-sel tadi dengan banyaknya akan membentuk TISU TUMBUHAN.
2. TISU TUMBUHAN
Tisu tumbuhan adalah gabungan banyak sel tumbuhan. Setiap bahagian tisu tumbuhan mempunyai sel yang berbeza-beza bergantung kepada fungsi tisu dan kegunaanya. Lazimnya tisu tumbuhan boleh dibahagikan kepada PARENCHYMA, COLLENCHYMA, SCLERENCHYMA, XYLEM, PHLOEM, CAMBIUM dan EPIDERMIS. Parenchyma adalah tisu yang berfungsi untuk proses fotosintesis dan penyimpanan yang terdapat pada bahagian Batang, Daun dan Akar. Parenchyma merupakan sel utama dalam struktur daun yang kebanyakkanya berwarna hijau.
Collenchyma adalah sel dalam tisu tumbuhan yang mengukuhkan struktur dinding tumbuhan yang terdapat pada permukaan luar batang, petiol dan juga dalam daun. Seperti juga parenchyma sel ini mempunyai pelbagai bentuk. Sclerenchyma adalah sel-sel matang dalam tumbuhan yang membentik lignin atau mudah dipanggil tusu serat (Fibre tissue). Kelainan sel ini kerana ia keras dan tidak mengandungi protoplasma hidup.
Xylem adalan sel tisu yang penting dalam tumbuhan kerana membawa air dan mineral dari bahagian akar kebahagian daun dan sebaliknya. Sel tisu ini berfungsi sebagai 'Penyalur' atau 'vascular system' dalam tumbuh-tumbuhan (Rujuk foto sebelah). Phloem adalah sel tisu yang terdapat dalam tumbuhan berfungsi sebagai pembawa fotosintesis seperti hasil tenaga, makanan dan lain2 produk keseluruhan bahagain tumbuhan. Sel tisu ini terletak dibahagian luar dalam di batang atau akar tumbuhan.
1. SEL TUMBUHAN
Sel Tumbuhan adala unit asas setiap Tumbuhan. Semua jenis tumbuhan dari yang mudah sehingga tumbuhan kompleks mesti mempunyai sel sama ada satu sel atau banyak sel. Setiap sel mempunyai nukleus atau nuklei (seperti dalam mycoplasma ). Sel tumbuhan adalah amat berbeza dengan sel haiwan iaitu dimana sel tumbuhan di bahagian mersitem mempunyai struktur seperti 'kotak' dibahagian dinding tisu (Lihat foto sebelah). Didalam sel tumbuhan terdapat unsur hidup iaitu PROTOPLASMA. Protoplasma ini mengandungi beberapa struktur jika dilihat melalui mikroskop. Proto plasma dibahagi dua iaitu NUKLEUS dan CYTOPLASMA.
Nukleus mengandungi DNA yang membawa ciri-ciri tumbuhan tersebut yang berada dalam kromosom. Kandungan lain sel adalah Cytoplasma yang diasingkan dengan lapisan dinding luar yang dikenali sebagai Plasmalemma. Terdapat juga struktur 'Vacuoles' atau ruang kosong yang mengandungi udara atau air. Struktur lain dalam sel tumbuhan adalah seperti Chloroplast yang berwarna Hijau, merah, kuning atau tidak berwarna. Setiap sel tumbuhan mempunyai dinding sel yang dipanggil sebagai 'Lamella'. Lamella mempunyai beberapa lapisan iaitu lapisan pertama luar (cellulose), lapisan kedua (lignin) dan lapisan dalam yang mengandungi hemisellulose serta pectin.
Proses Pembahagian sel (cell division) untuk proses pembiakan merupakan fungsi utama bagaimana tumbuh-tumbuhan untuk terus hidup dan terus ujud didunia. Proses ini berlaku dalam bahagian meristem samaada di bahagian pucuk, daun dan akar. Penggabungan sel-sel tadi dengan banyaknya akan membentuk TISU TUMBUHAN.
2. TISU TUMBUHAN
Tisu tumbuhan adalah gabungan banyak sel tumbuhan. Setiap bahagian tisu tumbuhan mempunyai sel yang berbeza-beza bergantung kepada fungsi tisu dan kegunaanya. Lazimnya tisu tumbuhan boleh dibahagikan kepada PARENCHYMA, COLLENCHYMA, SCLERENCHYMA, XYLEM, PHLOEM, CAMBIUM dan EPIDERMIS. Parenchyma adalah tisu yang berfungsi untuk proses fotosintesis dan penyimpanan yang terdapat pada bahagian Batang, Daun dan Akar. Parenchyma merupakan sel utama dalam struktur daun yang kebanyakkanya berwarna hijau.
Collenchyma adalah sel dalam tisu tumbuhan yang mengukuhkan struktur dinding tumbuhan yang terdapat pada permukaan luar batang, petiol dan juga dalam daun. Seperti juga parenchyma sel ini mempunyai pelbagai bentuk. Sclerenchyma adalah sel-sel matang dalam tumbuhan yang membentik lignin atau mudah dipanggil tusu serat (Fibre tissue). Kelainan sel ini kerana ia keras dan tidak mengandungi protoplasma hidup.
Xylem adalan sel tisu yang penting dalam tumbuhan kerana membawa air dan mineral dari bahagian akar kebahagian daun dan sebaliknya. Sel tisu ini berfungsi sebagai 'Penyalur' atau 'vascular system' dalam tumbuh-tumbuhan (Rujuk foto sebelah). Phloem adalah sel tisu yang terdapat dalam tumbuhan berfungsi sebagai pembawa fotosintesis seperti hasil tenaga, makanan dan lain2 produk keseluruhan bahagain tumbuhan. Sel tisu ini terletak dibahagian luar dalam di batang atau akar tumbuhan.
Cambium adalah sel tisu aktif yang membahagi (devide) untuk membentuk sel-sel baru dalam tumbuhan. Sel Cambium ada dua jenis iaitu iaitu 'Vascular Cambium' dan 'Cork Cambium'. Vascular cambium terdapat dibahagian tisu pembiakan pada bahagian pucuk muda atau akar yang akan membesarkan tumbuhan. Cork cambium adalah berfungsi sebagai membentuk bahagian luar perlindung dinding (secondary protective layer) atau bahagian keras pokok.
Epidermis adalah sel tisu bahagian luar satu lapis yang melindungi pokok. Sel ini mengandungi unsur 'Cutin' yang ada lapisan lilin dinamakan sebagai 'cuticle'. Lapisan sel ini menghalang daripada sel-sel didalamnya daripada kehilangan air atau kelembapan dalam persekitaran. Seperti juga dalam sel epidermis, sel ini terdapat dalam bahagian daun yang mengawal kehilangan air melalui proses fotosintesis dan proses pernafasan tumbuhan dipanggil sebagai STOMATA. Sel stomata terdapat dibahagian bawah permukaan daun mampu mengawal keluar masuk air dan udara kedalam sel tumbuhan.
Epidermis adalah sel tisu bahagian luar satu lapis yang melindungi pokok. Sel ini mengandungi unsur 'Cutin' yang ada lapisan lilin dinamakan sebagai 'cuticle'. Lapisan sel ini menghalang daripada sel-sel didalamnya daripada kehilangan air atau kelembapan dalam persekitaran. Seperti juga dalam sel epidermis, sel ini terdapat dalam bahagian daun yang mengawal kehilangan air melalui proses fotosintesis dan proses pernafasan tumbuhan dipanggil sebagai STOMATA. Sel stomata terdapat dibahagian bawah permukaan daun mampu mengawal keluar masuk air dan udara kedalam sel tumbuhan.
3. MARFOLOGI TUMBUHAN
Kajian mengenai sel tumbuhan dan tisu tumbuhan akan menjurus kepada struktur tumbuhan yang dipanggil sebagai Marfologi Tumbuhan. Terdapat tumbuh2an yang tumbuh dengan cara menegak, merayap dan menjalar. Marfologi tumbuhan mempunyai 7 komponen iaitu PUCUK, BATANG, AKAR, DAUN, BUNGA, BUAH dan BIJI.
Pucuk adalah bahagian paling atas atau hujung tumbuhan yang sentiasa membiak dengan membahagi2kan sel-sel dalam 'apical meristem'. Sel pucuk membentuk ruas dan bahagian antara ruas (nodes and internodes) yang sentiasa membesar dan memanjang. Sel pucuk membahagi untuk membentuk daun baru, membentuk dahan baru dan seterusnya pucuk baru dimana proses ini akan berterusan sehingga pokok mati. Struktur dalaman pucuk tumbuhan Dicotyledon (DICOT) dan tumbuhan Monocotyledon (MONOCOT) adalah berbeza dari sesi susunan sel dimana dalam dicot ianya selari manakala dalam monokot tidak selari.
Batang tumbuhan berbeza-beza bentuknya bergantung kepada bagaimana kompleksnya tumbuhan tersebut. Kebanyakan tumbuhan mempunyai batang yang berada diatas tanah. Batang ada yang keras tumbuh menegak, menjalar, merayap, rhizom, stolon, tuber, vines dan sebagainya. Fungsi batang tumbuhan bergantung kepada jenis tumbuhan seperti untuk penyimpanan makanan (tubers, bulb, umbisi), pengeluaran bunga dan buah, dahan, akar udara dan sebagainya. Modifikasi struktur batang adalah berbagai bagi menyesesuaikan tumbuhan hidup dalam pelbagai keadaan dan persekitaran.
Akar tumbuhan terbentuk kebanyakkan didalam tanah berfungsi sebagai komponen untuk menyerap air dan zat galian yang diguna dalam proses Fotosintesis. Terdapat 2 jenis struktur akar ialtu struktur akar tunjang dan akar Serabut atau akar rambut. Akar rambut mengandungi sel-sel yang menyerap zat galian dan air. Bahagian hujung akar serabut biasa mengandungi sel meristem yang aktif membahagi untuk menjadikan akar memanjang dalam tanah bagi mendapatkan air dan zat makanan. Fungsi lain akar adalah mengukuhkan pokok berdiri (anchorage) diatas tanah dan menyimpan bahan makanan. Tumbuhan seperti lobak, keladi, keledek contonhya menyimpan makanan dalam akar. Terdapat berbagai jenis akar pada tumbuhan seperti Akar Tunjang, Akar Rambut, Akar Udara, Akar Akuatik dan sebagainya.
Daun adalah bahagian utama dalan marfologi tumbuhan kerana kebanyakanya duduk dibahagian atas atau dan bahagian yang paling mudah dilihat. Daun melekat melalui tangkai daun, cabang pokok seterusnya kebahagian batang. Setiap daun sama ada Daun simple atau Daun Kompoun mempunyai permukaan daun atau Lai Daun yang berbagai bentuk,saiz, warna, ketebalan, panjang, fungsi dan sebagainya. Taksonomi daun sangat luas dan bermacam-macam. Daun boleh dikelaskan mengikut taksonomi, susunan, fungsi, warna dan sebagainya. Daun mengandungi Klorofil yang terdedah kepada cahaya matahari bagi menjalankan proses fotosintesis daripada unsur daripada air, zat makanan kepada tenaga dan karbon monoksida. Sel Stomata dalam daun mengawal sistem pernafasan tumbuhan dan keluar masuk air dan gas bagi mengawal kehilangan air tumbuhan.
Bunga adalah bahagian tumbuhan yang terlibat dengan aktiviti pembiakan tumbuhan. Bunga mempunyai berbagai saiz, warna, bentuk, bau, rasa, ada mengeluarkan nektar dan debunga bagi proses Pendebungaan (Fertilization process) untuk pembiakan melalui pembentukkan biji benih. Bunga mempunyai struktur tangkai, kelopak, stigma, ovari, filemen dan sebagainya. Organ Jantan bunga dipangggil sebagai STAMEN yang menghasilkan debunga (pollens). Bahagian Betina bunga dipanggil sebagai CARPELS yang terdiri dari Ovari, stigma dan filamen. Terdapat bunga jantan dan betia berasingan, ada yang bersama dan ada yang khusus berasingan diantara pokok.
Buah merupakan hasil dari proses pendebungaan tumbuhan dari pembesaran bahagian carpels bunga betina. Buah mempunyai struktur Kulit Buah, Isi Buah dan Biji Buah. Buah juga terbentuk tanpa melalui proses pendebungaan seperti dalam labu manis dan sesetengah pokok citrus. Buah 'Pathenocarpics' adalah buah yang terbentuk hasil percantuman debunga dan gametes yang berlaku tetapi buah non-pathenocarpic adalah sebaliknya Ada tumbuhan yang melakukan persenyawaan tetapi tidak membentuk buah seperti dalam orkid dan vanilla. Buah mengandungi biji benih disebarkan oleh agen-agen seperti manusia, angin, air , binatang, mekanikal (meletup dan taburkan biji benih) dan pelbagai kaedah lagi. Kegunaan buah dalam kehidupan manusia adalah sangat penting sebagai sumber makanan utama manusia dan haiwan.
Biji Benih (seeds) adalah bahgian marfologi tumbuhan yang perlu dibincangkan di akhir artikel. Biji terbentuk hasil proses persenyawaan (Fertilization) debunga dalam 'zygote' yang akan membesar (Lihat foto sebelah). Asasnya benih mempunyai dua komponen iaitu Embryo dan Sumber Tenaga. Embryo mengandungi ciri2 genetik tumbuhan asal dan tenaga pula berfungsi mempastikan embryo tahan lama. Kulit biji dipanggil 'Testa' yang melindungi embryo dan tenaga. Kandungan tenaga dalam biji adalah kabohiderat seperti kanji yang juga sangat sesuai untuk dimakan oleh manusia dan binatang ternakan. Gandum, beras, kekacang, kacang tanah, bunga matahari dan sebagainya mengandungi unsur tenaga dan minyak yang berguna. Dari segi marfologi tumbuhan, biji dari jenis dicotyledon dan monocotyledon mempunyai struktur yang sangat berbeza (Lihat foto sebelah).
Artikel ini diharap dapat memberikan ilmu pengetahuan tambahan atau dapat mengingatkan semula kepada pembaca walau pun kita telah belajar di sekolah rendah dan menengah dulu. Kadang-kadang dengan membaca dan membuat rujukan kepada buku-buku lama menambahkan dan mengukuhkan ilmu pengetahuan. Itu sebab 'Mat Saleh' suka baca buku dimana-mana mereka ada masa tak kira buku sains, komik, feature, cerita, novel dan sebagainya. Mereka banyak ilmu kerana banyak membaca tetapi kita kurang membaca buku-buku sains. Artikale struktur tumbuhan ini diharap memberikan menafaat kepada pembaca.
STRUKTUR TUMBUHAN....PERLU DI KAJI....
BANYAK SEL-SEL....BENTUKNYA TERSENDIRI....
DI ATAS ADA DAUN....BAWAH AKAR & BATANG....
DAH BACA ARTIKEL....MENJAWAB DAH SENANG....
Related articles :
1. Plants Root (Click here)
2. Fotosintesis (Click here)
3. Bintil Akar -Root nodules (Click here)
4. Pemanasan suhu dunia (Click here)
5. Plants classification (Click here)
6. Proses pendebungaan (Klik disini)
7. Zat mikro tumbuhan (Klik disini)
8. Makanan dan Sains Tumbuhan (Klik disini)
9. The origin of crop plants (Click here)
By,
M Anem
WT Putrajaya
Malaysia
No comments:
Post a Comment