KATEGORI BENIH

BANK BENIH (Seed Bank) adalah satu tempat dimana semua benih berbagai jenis tumbuhan agar dapat dipergunakan pada masa yang akan datang dan ianya merupakan satu tempat sebagai sumber genetik untuk kepentingan Penyimpanan (Conservation). Keujudn bank benih sangat penting bagi setiap negara seperti Malaysia yan mempunyai beribu-ribu jenis tumbuhan dan macam2 jenis pokok hutan yang mana ianya memang memiliki peranan yang sangat penting dalam pengembangan (expansion) dan pelestarian (sustainability) janaplasma (Germplasm) tumbuhan di dunia. Bank benih terdiri dari bank benih di dalam Stesyen-stesyen Pertanian, Dalam Makmal, Dalam Aboretum dan juga didalam hutan semulajadi yang tersimpan di dalam atau di atas permukaan tanah. Negara kita menyediakan peraturan khusus dalam penyimpanan benih mengikut peraturan antarabangsa yang ada. Bank Benih akan mempastikan kesinambungan baka asas untuk proses pembiakbakaan tumbuhan (Plant Breeding) berterusan bagi mendapatkan varieti tanaman yang superior. Artikel malam ini saya menulis dalam "Anim Agro Technology" mengenai ciri-ciri beberapa jenis benih yang menentukan kaedah penyimpanan yang sesuai didalam Bank Benih.

1. JENIS BENIH TANAMAN

 Terdapat dua kategori jenis benih tanaman yang dijumpai iaitu Jenis benih yang bersifat ortodoks dan rekalsitran. BENIH ORTODOKS merupakan jenis benih yang tidak mati walaupun dikeringkan sampai kadar air yang relatif sangat rendah (sangat kering) dengan cara pengeringan cepat. Benih jenis ini juga tidak mudah mati walau pun benih tersebut disimpan dalam keadaan suhu yang relatif rendah (Dalam Peti Sejuk atau Suhu Beku). Sebagai contoh saya katakan benih yang bersifat Ortodoks antara lain adalah benih tanaman Acacia mangium Wild (Pokok Akasia), Dalbergia latifolia Roxb (Sonobrit), Eucalyptus urophylla S.T (Ampupu), Eucalyptus deglupta Blume (Leda), Gmelina arborea Linn (gmelina), Paraserianthes falcataria Folsberg (sengon), Pinus mercusii dan Santalum album (Kayu Cendana). 

BENIH REKALSITRAN pula adalah jenis benih yang akan mati kalau kadar airnya diturunkan sebelum mencapai tahap kering dan tidak tahan di tempat yang bersuhu rendah atau suhu sejukbeku. Diantara contoh benih ini adalah Agathis lorantifolia Salisb (Dammar), Diosypros celebica Back (eboni) , Hevea brasiliensis Aublet (Kayu Getah), Macadamia hildenbrandii Steen (makadame) dan juga jenis Shore compressa, Shorea.

2. BENIH DORMAN

Benih mempunyai sati ciri Dorman bermakna satu keadaan benih rehat dan tidak mudah bercambah walau pun diberikan faktur sekelilinh sesuai. Benih ini tidak boleh bercambah pada satu jangkawaktu atau keadaan yang tertentu. Bagaimana pun domansi ini boleh di sesuaikan dengan beberapa kaedah rawatan biji benih. Diantara faktor yang menyebabkan keadaan 'Seed dormancy' adalah seperti kulit benih tidak tembus air, kulit terlalu keras, sehingga secara mekanis sulit ditembus oleh embrio, benih yang impermeable terhadap gas oksigen, embrio belum terbentuk sempurna pada saat benih telah masak dan juga ketidaksediaan benih secara semulajadi untuk bercambah. Terdapat beberapa cara atau teknik yang dipakai untuk memecahkan dormansi ini antara lain adalah mengikis testa, menggosok, membuat lubang, menggunakan bahan kimia iaitu dengan merendam benih dalam larutan Asid sulfat, Asid nitrat (pekat), Asid hidroklorid atau asid lain yang disyorkan oleh Saintis.

Kaedah lain rawatan benih ialah dengan menggunakan bahan seperti regulator tumbuhan (Contohnya: Citokinin, Auxin dan Giberallin) atau dengan merendamkan di dalam air panas atau pun cara rawatan suhu tertentu atau dengan pancaran cahaya. Benih dorman sebagai contoh Benih Pokok Merbau (Instia palembanica) yang benihnya diliputi oleh kulit keras dan tebal dan tidak dapat menyerap air. Lazimya saya dapati yang benih merbau yang matang mempunyai kelembaban pada kadar kurang dari 10% dimana dalam keadaan ini maka benih tersebut dapat bertahan selama 3 tahun tanpa rawatan. Perlu diketahui oleh kita bahawa benih tidak dorman juga tidak selalu menguntungkan disebabkan benih tersebut cepat mati. Keadaan ini memang menyusahkan semasa kerja-kerja pemindahan untuk dibawa ke tempat lain yang relatif memerlukan waktu yang agak panjang. Contoh benih yang tidak dorman adalah Pokok Merawan (Hopea odorata) dan Pokok Kayu Kuku (Pericopsis spp). Diharap artikel ini dapat menambah lagi ilmu pengetahuan kita dalam bidang teknologi benih tanaman melalui Anim Agro Technology. SELAMAT MEMBACA!.

BENIH ORTODOK... BANYAK JENISNYA...
TAHAN DISIMPAN ... LAMA GUNANYA...
BENIH REKALTRIKAN...SUKAR JAGANYA...
BANK BENIH ... PENTING PERANANNYA...

By,

M Anem
Senior Agronomist,
Taman Botani Putrajaya,

Presint 15,

Putrajaya,

Malaysia

(26 Rejab 1433H)
Kemaskini artikel pada 1 Januari 2015